Over de dood...

Kun je de pijn en het verlies helemaal toelaten? Of is het verdriet verandert in boosheid? Kun je écht rouwen? Dit kost tijd en doet pijn… Om daarna weer wat van je leven te kunnen maken en het jezelf goed te laten gaan… En zonder schuldgevoel de ander integreren in jouw leven op een andere manier dan toen hij/zij nog leefde.

De laatste tijd heb ik vaak ouders in mijn praktijk die vertellen dat hun kind zoveel over de dood praat en dat ze dit eigenlijk wel een klein beetje ongemakkelijk vinden, zeker als ze net bij de bakker staan. Of dat ze veel vragen stellen over een overleden (groot)ouder en ze niet altijd zo goed weten hoe ze hierop moeten reageren. Voor kinderen staat de dood zo dichtbij het leven, maar waarom vinden wij het als volwassene dan zo raar om over de dood te praten. Want uiteindelijk gaan we er allemaal toch een keer heen. Binnen het systemisch werk kom ik regelmatig tegen dat er geen plek is geweest voor rouw (van een overleden familielid of niet geboren, overleden kindje). Soms omdat de pijn gewoon té groot is. Want rouwen betekent dat je alle pijn en verdriet ook daadwerkelijk helemaal toelaat. Dat kost tijd en doet pijn. Omdat dit ook betekent dat je iemand helemaal loslaat. En wanneer je dit niet toelaat, kan het ervoor zorgen dat in plaatst van verdriet of onmacht er sprake is van boosheid, een controledwang, of (vaak uit schuldgevoel) dat je niet meer écht kunt genieten van het leven. Bovendien kan het zich ook uiten in (onverklaarbaar) gedrag bij een van de kinderen. De levenden leven niet volop, en de dode mag eigenlijk niet echt dood zijn.

Kun je de pijn van het verlies helemaal ervaren en toelaten? Wanneer een jong persoon komt te overlijden, kan het ondraaglijk zijn om de pijn en het verdriet helemaal toe te laten. Echter, de overleden persoon kan dan ook geen rust vinden bij de doden en de levenden kunnen niet verder met hun leven omdat ze nog verbonden zijn met de overleden persoon. Uit schuldgevoel zeggen de overlevenden dan onbewust: ‘het zal mij niet beter gaan dan jij’. Soms zie je dit ook in indirect gedrag. Door bijvoorbeeld een gevaarlijke sport te gaan beoefenen, ongezond te gaan leven, slecht voor zichzelf te zorgen of het leven niet ten volle te leven.

Kun je het leven ten volle nemen, ook om de overleden persoon te eren?

Het einde van de rouw betekent niet dat je de dode bent vergeten, maar dat je de overleden persoon integreert in je leven, op een andere manier dan toen hij of zij nog leefde. Wat van je leven maken, het jezelf goed laat gaan, zonder hierbij een schuldgevoel te hebben.